ĐỆM HÁT 6-10 | TAY MẶT

PHẦN HAI: KỸ THUẬT TAY MẶT

BÀI 6

Nguyên tắc căn bản

Trước khi đi vào chi tiết về các thể loại đệm tay mặt, tôi xin trình bày một vài điều căn bản nhằm mục đích giúp các bạn có 1 cái khung (framework) để sau này có thể đệm tay mặt cho mọi bài hát:

1. Tìm xem bài nhạc thuộc nhịp gì ?:

Nhìn vào 1 bài nhạc, bạn sẽ thấy các dòng nhạc được chia thành từng “ô nhịp” , cách nhau bởi 2 “vạch nhịp” . Trong mỗi ô nhịp sẽ có một số nốt nhất định, được xác định ở sau bộ khóa nơi đầu bài nhạc bởi những con số như 2/4 , 3/4 , 6/8 v.v…

Các con số ở trên (tử số) như 2, 3, 6 v.v.. cho biết trong mỗi ô nhịp có bao nhiêu “phách”, tức là sẽ đưa tay đánh nhịp (hoặc lấy chân đập nhịp) bao nhiêu lần trong mỗi ô nhịp.

Các con số ở dưới (mẫu số) như 4,8,16 v.v…cho biết mỗi lần đập nhịp như vậy (mỗi phách) thì có giá trị là bao nhiêu lâu. Lấy nốt tròn làm đơn vị và mang ra chia 2, 4, 8 sẽ thấy 1 tròn = 2 trắng = 4 đen = 8 móc đơn . Số 4 có nghĩa là nốt đen, và 8 là nốt móc đơn v.v…

Như vậy, nhịp 2/4 có nghĩa là mỗi ô nhịp có 2 nốt đen , 9/8 có nghĩa là mỗi ô nhịp có 9 nốt móc đơn và 12/8 sẽ có 12 móc đơn trong 1 ô nhịp. Tuy nhiên trong thực tế thì không ai đập nhịp hết 6, 9, hay 12 lần trong mỗi ô nhịp vì như vậy sẽ … mỏi tay và rả chân lắm! Do đó người ta chỉ lấy tay đánh nhịp 2, 3 hay 4 lần trong mỗi ô nhịp mà thôi. Những bài nhạc có số 2,3,4 ( như 2/4 , 3/8 , 4/4 ) đều thuộc loại này và được gọi chung là “nhịp đơn”

Với những bài mà số nhịp có tử số lớn hơn 2,3 hay 4 ( như 6/8, 9/8 , 12/8) thì đây là những “nhịp kép”, và muốn tìm “nhịp đơn tương ứng” thì dùng luật “trên chia 3, dưới chia 2” . Thí dụ, với nhịp 6 / 8 thì 6 chia 3 bằng 2 >>> 2 phách , và 8 chia 2 bằng 4 >>> nốt đen. Bài này có 2 phách, mỗi phách có giá trị 1 nốt “đen chấm” ( 1 đen + 1 móc đơn hay bằng 3 nốt móc đơn) . Chỉ để ý đến tử số thì bài nhạc 6/8 thuộc nhịp 2, và tương tự 9/8 thuộc nhịp 3 , 12/8 thuộc nhịp 4 phách

Tóm tắt : Bước đầu tiên là cần tìm xem bài nhạc (hay đoạn nhạc) thuộc nhịp 2, 3, hay 4.

2. Ðịnh số lần “khảy” trong 1 ô nhịp

Khi dùng tay mặt để đàn, ta có thể “khảy “đàn bằng 1 ngón (cái, trỏ, giữa hoặc áp út : p – i – m – a) hoặc đánh trải một nhóm nốt. Hãy tạm thời gọi mỗi lần đàn như vậy là 1 “khảy” (stroke) .

Với một bài thuộc nhịp 2 thì ta có thể đàn 2 “khảy” trong mỗi ô nhịp. Thí dụ như trong khi tay trái bấm một hợp âm (C) thì tay mặt có thể đàn vài cách như sau:

a)     trải – trải ( dùng ngón cái đánh trải 2 lần)
b)     cái – trải ( dùng ngón cái đánh nốt bậc 1 của hợp âm – rồi sau đó đánh trải
c)     p – ima ( sau khi đàn phách 1 bằng ngón cái , đàn tiếp dây 1,2,3 bằng 3 ngón trỏ, giữa, áp út)

Nếu đàn môt cách từ đầu đến cuối mà không thay đổi như vậy thì nghe cũng chán, do đó bạn có thể tăng số “khảy” trong 1 ô nhịp lên gấp đôi ( nhân hai) để “khảy” 4 lần trong mỗi ô nhịp và đệm tay mặt như sau:

a)     p – i – m – a
b)     p – i – ma – i
c)     p – ima – ima – ima

Tương tự, bạn có thể tăng số “khảy” trong mỗi ô nhịp lên gấp ba ( nhân 3) để “khảy” 6 lần trong mỗi ô nhịp và đệm như sau:
a) p – i – m – a – m – i

Tóm tắt: với một bài nhịp hai, bạn có thể “khảy” 2 , 4 hay 6 lần trong một ô nhịp . Tương tự, với nhịp ba thì có thể khảy 3,6,9 lần trong 1 ô nhịp, và với nhịp 4 thì có thể khảy 4,8,12 lần

Những bài nhịp 2 thường là những hành khúc và lối đệm tay mặt rất giản dị như đã trình bày ở thí dụ trên

Những bài nhịp 3 thuộc loại luân vũ (valse) và cách đệm tay mặt cũng rất giản dị như ta sẽ thấy trong thí dụ phần đệm cho bài THU VÀNG của Cung Tiến sẽ trình bày sau

Những bài thuộc nhịp 4 rất đa dạng và gồm hầu hết những thể loại thông dụng mà ta sẽ lần lượt bàn đến trong những bài kế tiếp.

Ðể kết thúc bài đầu tiên trong phần kỹ thuật tay mặt này, tóm tắt thì bạn cần nhớ các điểm sau đây:
1.     Trước khi đệm, hãy nhìn xem bài nhạc thuộc nhịp 2, 3 hay 4
2.     Mỗi nhịp sẽ có 3 cách đệm từ chậm đến nhanh ( không đổi, nhân 2, nhân 3) với số “khảy” trong mỗi ô nhịp tăng từ bằng số phách (không đổi) lên gấp đôi (nhân 2) hoặc gấp ba (nhân 3)
3.     Khi đệm một bài nhạc thì cần thay đổi lối đệm theo 1 trong 3 cách nói trên cho linh động. Thường nên bắt đầu bài với cách chậm (không đổi) rồi dần dần đổi lên nhanh hơn ( nhân 2 hoặc nhân 3) khi qua điệp khúc và trở lại chậm để hết.

Ta hãy nhìn vào thí dụ đệm bài THU VÀNG là một bài nhịp 3 (valse) ở phần sau.

BÀI 7

Ðệm điệu VALSE

THU VÀNG (Cung Tiến)

Trong phần này tôi sẽ chọn bài THU VÀNG của Cung Tiến làm thí dụ. Bạn nào không biết có thể ghé vào trang web của tôi để nghe bài này đã chuyển soạn cho guitar

Phần A : Lời Ca

Ðoạn 1
Chiều hôm qua lang thang trên đường
Hoàng hôn xuống chiều thắm muôn hương
Chiều hôm qua mình tôi bâng khuâng
Có mùa thu về tơ vàng vương vương

Ðoạn 2
Một mình đi lang thang trên đường
Buồn hiu hắt và nhớ bâng khuâng
Lòng xa xôi và sầu mênh mông
Có nghe lá vàng não nề rơi không?

Ðoạn 3
Mùa thu vàng tới là mùa lá vàng rơi
Và lá vàng rơi khi tình thu vừa khơi
Nhặt lá vàng rơi xem màu lá còn tươi
Nghe chừng như đây màu tê tái

Ðoạn 4 a
Chiều hôm qua lang thang trên đường
Nhớ nhớ buồn buồn với chán chường

Ðoạn 4 b
Chiều hôm nay trời nhiều mây vương
Có mùa thu vàng bao nhiêu là hương

Phần B : Hợp âm cho tay trái – Chủ âm Sol trưởng ( G )

Ðoạn 1
G – G – G – G
G – G – G – D
G – G – G – G
D – D – D – G – G

Ðoạn 2
G – G – G – G
G – G – G – D
G – G – G – G
D – D – D7 – G – G

Ðoạn 3
C – C – G – G
D – D – G – G
C – C – G – G
A – A7 – D – D7

Ðoạn 4
G – G – G – G
G – G – C – D
G – G – G – G
D – D – D7 – G – G

Phần C : Cách đệm tay mặt

Ðoạn 1

p – ima – ima
(Dùng cách đệm căn bản : bài nhịp 3 > đàn 3 “khảy” )

Ðoạn 2
p – i – ma – i – ma – i
(“nhân đôi” số phách để “khảy” 6 lần trong 1 ô nhịp)

Ðoạn 3
p – i – m – a – m – i
(vẫn “nhân đôi” số phách, nhưng đàn arpeggio)

Ðoạn 4a
trở về như đoạn 1 : p – ima – ima

Ðoạn 4b
trở về như đoạn 2 : p – i – ma – i – ma – i

Ghi Chú :
Ðể mở đầu bài đệm thì bạn có thể dùng các cách giản dị như sau:
1. Có thể đệm căn bản các hợp âm G – D – G
2. Có thể dùng phần đệm cuối bài của đoạn 4b
Ðể chấm dứt thì bạn có thể đàn lại 2 câu nhạc cuối (đoạn 4b)

MIDI files của bài THU VÀNG:

Nghe bài nhạc:

Bạn nào chưa biết bài này có thể nghe qua MIDI file sau đây:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-nhac.mid

Chiều (G) hôm qua (G) lang thang (G) trên đường (G)
Hoàng (G) hôn xuống (G) chiều thắm (G) muôn hương (D)
Chiều (G) hôm qua (G) mình tôi (G) bâng khuâng (G)
Có (D) mùa thu về (D) tơ vàng (D) vương vương (G)

Một (G) mình đi (G) lang thang (G) trên đường (G)
Buồn (G) hiu hắt (G) và nhớ (G) bâng khuâng (D)
Lòng (G) xa xôi (G) và sầu (G) mênh mông (G)
Có (D) nghe lá vàng (D) não nề (D7) rơi không (G)

Mùa (C) thu vàng tới (C) là mùa (G) lá vàng rơi (G)
Và (D) lá vàng rơi (D) khi tình (G) thu vừa khơi (G)
Nhặt (C) lá vàng rơi (C) xem màu (G) lá còn tươi (G)
Nghe (A) chừng như đây (A7) màu tê tái (D) (D7)

Chiều (G) hôm qua (G) lang thang (G) trên đường (G)
Nhớ (G) nhớ buồn (G) buồn với (C) chán chường (D)
Chiều (G) hôm nay (G) trời nhiều (G) mây vương (G)
Có (D) mùa thu vàng (D) bao nhiêu (D7) là hương (G) (G)

Phần đệm cho mỗi đoạn như sau:

Ðoạn 1:
p – ima – ima

Dùng cách đệm căn bản : “nhân 1” cho 1 bài nhịp 3 = đàn 3 “khảy” cho mỗi ô nhịp

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-main1.mid

Ðoạn 2:
p – i – ma – i – ma – i

“nhân 2” số phách để “khảy” 6 lần trong 1 ô nhịp

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-main2.mid

Một (G) mình đi (G) lang thang (G) trên đường (G)
Buồn (G) hiu hắt (G) và nhớ (G) bâng khuâng (D)
Lòng (G) xa xôi (G) và sầu (G) mênh mông (G)
Có (D) nghe lá vàng (D) não nề (D7) rơi không? (G)

Ðoạn 3:
p – i – m – a – m – i

vẫn “nhân 2” số phách, nhưng đàn arpeggio

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-main3.mid

Ðoạn 4a:
trở về như đoạn 1 : p – ima – ima

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-main4a.mid

Chiều (G) hôm qua (G) lang thang (G) trên đường (G)
Nhớ (G) nhớ buồn (G) buồn với (C) chán chường (D)

Ðoạn 4b :
trở về như đoạn 2 : p – i – ma – i – ma – i

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-main4b.mid

Chiều (G) hôm nay (G) trời nhiều (G) mây vương (G)
Có (D) mùa thu vàng (D) bao nhiêu (D7) là hương (G) (G)

Câu dạo đàn:
Dễ nhất là dạo đàn với chuỗi hợp âm căn bản theo cách “nhân 1”

G – D – G – G

Tuy nhiên bạn có thể dùng 2 câu nhạc cuối cùng để mở đầu:

Chiều (G) hôm nay (G) trời nhiều (G) mây vương (G)
Có (D) mùa thu vàng (D) bao nhiêu (D7) là hương (G) (G)

Ðể kết thúc, bạn cũng có thể đàn lại câu cuối
Có (D) mùa thu vàng (D) bao nhiêu (D7) là hương (G) (G)

Và như vậy thì trọn bài đệm có thể nghe ra như sau:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-all.mid

BÀI 8

Ðệm nhạc cộng đồng

BÊN ÐỜI HIU QUẠNH (Trịnh Công Sơn)

Trong bài viết kỳ trước, tôi đã nêu ra vài điểm căn bản về phần đệm tay mặt. Nói tóm tắt là bạn cần a) xem bài nhạc thuộc nhịp 2, 3 hay 4 và b) Nhân số nhịp 1, 2, hay 3 lần sẽ có 3 cách đệm để chọn. Sau đó chúng ta cũng đã áp dụng những quy luật này để đệm 1 bài valse (nhịp 3) giản dị (“Thu Vàng” của Cung Tiến) .

Sau khi đã nắm được cái “sườn” căn bản này thì chúng ta có thể bắt đầu thay đổi, thêm bớt chút ít để cho phần đệm đàn được linh động hơn. Sau đây chúng ta hãy dùng bài BÊN ÐỜI HIU QUẠNH của Trịnh Công Sơn làm thí dụ:

Bài này viết ở cung Re thứ (Dm), nhịp 2/2 (2 dấu trắng trong 1 ô nhịp >>> nhịp 2) gồm có 4 đoạn chính và đoạn đầu như sau:

Một (Dm) lần chợt nghe (Dm) quê quán (C) tôi xưa (F)
Giọng (A) người gọi tôi (A) nghe tiếng (A7) rất nhu mì (Dm)
Lòng (Dm) thật bình yên (Bb) mà sao (C) buồn thế (F)
Giật (Dm) mình nhìn tôi (Bb) ngồi hát (A7) bao giờ (Dm)

Cách đệm của 3 đoạn sau cũng như vậy nghĩa là:

Dm Dm C F
A A A7 Dm
Dm Bb* C F
Dm Bb* A7 Dm

( Ghi chú : Nếu chưa quen đàn hợp âm Bb, có thể tạm thời thay thế bằng Dm ở đây)

Lời ca của 3 đoạn kế là

*****

Rồi một lần kia khăn gói đi xa
Tưởng rằng được quên thương nhớ nơi quê nhà
Lòng thật bình yên mà sao buồn thế
Giật mình nhìn tôi ngồi khóc bao giờ

Ðường nào quạnh hiu tôi đã đi qua
Ðường về tình tôi có nắng rất la đà
Ðường thật lặng yên lòng không gì nhớ
Giật mình nhìn quanh ồ phố xa lạ

Ðường nào dìu tôi đi đến cơn say
Một lần nằm mơ tôi thấy tôi qua đời
Dù thật lệ rơi lòng không buồn mấy
Giật mình tỉnh ra ồ nắng lên rồi

Ðiệp Khúc :
Hưm … hưm … hưm … hưm … hưm ( 2 lần )

Ðệm : Dm C C Dm (2 lần)

Cách đệm tay mặt

Ðây là 1 bài thuộc nhịp chẵn (nhịp 2 hoặc 4 – khác với nhịp lẻ: nhịp 3 đã bàn kỳ rồi ). Ta có thể dùng cách “nhân 2” để đệm toàn bài này, như thế mỗi lần đệm 1 hợp âm như đã viết ở trên (mỗi ô nhịp dùng 1 hợp âm) thì sẽ “khảy” 4 lần.

Nếu theo đúng “sách vở” mà đệm p – i – m – a từ đầu đến cuối bài thì nghe rất đều đặn, không gì đặc sắc. Do đó tuy dùng một “cách” duy nhất là “nhân 2” để có 4 “khảy” trong một ô nhịp, ta có thể dùng 4 lối sau đây để đệm (thí dụ đàn hợp âm Dm để đệm 1 ô nhịp)

1 (dùng ngón cái hay ngón trỏ đánh trải)

Ðếm 1 2 3 4

E—–1———-1—–1——-
B—–3———-3—–3——-
G—–2———-2—–2——-
D—– 0———-0—–0——-
A——————————-
E————– —————–

2 (dùng các ngón p – i – am – i )

Ðếm 1 2 3 4

E—————–1————–
B—————–3————–
G———–2———-2———
D—–0————————–
A—– —————————-
E———————————-

3 (dùng các ngón p – i – am – p)

Ðếm 1 2 3 4

E—————–1————–
B—————–3————–
G———–2——————–
D—–0—————-0———
A—– —————————-
E———————————-

4 (dùng các ngón p – i – am)

Ðếm 1 2 3 4

E—————–1————–
B—————–3————–
G———–2——————–
D—–0————————–
A—– —————————-
E———————————-

Tóm tắt bài đệm:

Dạo đàn : Có thể dùng 2 câu điệp khúc Dm-C-C-Dm (2 lần) và đệm theo lối 1
Ðoạn 1: Ðệm theo lối # 1
Ðoạn 2: # 2
Ðoạn 3: # 3
Ðoạn 4: # 4
Ðiệp khúc & Kết : Ðệm theo lối 1

Một điểm nhỏ cần ghi nhớ là khi đàn mỗi hợp âm thì bạn nên đàn nốt bass (ngón cái) là nốt chủ âm. Dm thì bắt đầu bằng nốt Re (D), hợp âm Do trưởng ( C ) thì bass là nốt Do ( C ) v.v..

Phân tích :

Tuy toàn bài được đệm theo cách “nhân 2” nghĩa là sẽ có 4 “khảy” trong mỗi ô nhịp, ta có thể ngân dài 1 “khảy” (lối 1 và 3). Nếu viết theo ký âm thì là đen – móc-móc (lối 1) hoặc móc-móc-đen (lối 2) . Thêm vào đó, mỗi “khảy” thì không hẳn chỉ đàn bằng 1 ngón (như p-i-m-a) mà có thể là 2 ngón cùng lúc (ma), 3 ngón (ima), hoặc đánh trải. Sau này các bạn sẽ học thêm về cách “chạy bass”, đổi nốt ở một vài “khảy” trong hợp âm là bài đệm sẽ nghe thay đổi khác rất đặc biệt.

Tất cả những kiểu đệm thông dụng trong nhạc Việt như Rumba Bolero, Slow Rock v.v… như ta sẽ thấy trong những bài sau, đều là những biến thể từ cái “sườn” đã bàn đến nơi đây

Sau khi đã nắm vững được cái “sườn” căn bản này rồi thì bạn nên “thí nghiệm” và thay đổi, thêm bớt theo cách nói trên để tìm ra những cách đệm mới, tạo thành cách đệm đặc biệt cho riêng mình. Bí quyết chọn lựa là chỉ cần dựa vào tai mình sao cho nghe hay là được.

Sau này, khi đã “chán” nghe các hợp âm ở vị trí căn bản nơi đầu cần đàn, bạn nên học thêm những thế bấm khác của cùng hợp âm ở vị trí khác trên cần đàn …

MIDI files của bài BÊN ÐỜI HIU QUẠNH:

Nghe bài nhạc:

Bạn nào chưa biết bài này có thể nghe qua MIDI file sau đây:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-nhac.mid

Bài này có 4 phần lập lại giống nhau

Phần đệm cho mỗi đoạn như sau:

Ðoạn 1:
trải – nghỉ – trải – trải

Dùng cách đệm căn bản : “nhân 2” cho bài nhịp 2 = đàn 4 “khảy” cho mỗi ô nhịp . Tuy nhiên ở đây thì ta “nghỉ” khảy 3

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-main1.mid

Ðiệp Khúc

Sau mỗi đoạn thì hát điệp khúc

đệm : p – trải – trải – trải

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-dk.mid

Hư m (Dm) … hưm (C) … hưm (C) … hưm … hưm … hưm (Dm)
Hưm (Dm) … hưm (C) … hưm (C) … hưm … hưm … hưm (Dm)

Ðoạn 2:
p – i – am – i

vẫn “nhân 2” số phách để “khảy” 4 lần trong 1 ô nhịp

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-main2.mid

Rồi (Dm) một lần kia (Dm) khăn gói (C) đi xa (F)
Tưởng (A) rằng được quên (A) thương nhớ (A7) nơi quê nhà (Dm)
Lòng (Dm) thật bình yên (Bb) mà sao (C) buồn thế (F)
Giật (Dm) mình nhìn tôi (Bb) ngồi khóc (A7) bao giờ (Dm)

Ðoạn 3:
p – i – am – p

tương tự như trước, nhưng lập lại ngón cái

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-main3.mid

Ðường (Dm) nào quạnh hiu (Dm) tôi đã (C) đi qua (F)
Ðường (A) về tình tôi (A) có nắng (A7) rất la đà (Dm)
Ðường (Dm) thật lặng yên (Bb) lòng không (C) gì nhớ (F)
Giật (Dm) mình nhìn quanh (Bb) ồ phố (A7) xa lạ (Dm)

Ðoạn 4:
Cũng vẫn là 4 khảy nhưng khi qua khảy 4 thì “nghỉ”

p – i – am – nghỉ

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-main4.mid

Ðư ờng (Dm) nào dìu tôi (Dm) đi đến (C) cơn say (F)
Một (A) lần nằm mơ (A) tôi thấy (A7) tôi qua đời (Dm)
Dù (Dm) thật lệ rơi (Bb) lòng không (C) buồn mấy (F)
Giật (Dm) mình tỉnh ra (Bb) ồ nắng (A7) lên rồi (Dm)

Câu dạo đàn

Có thể dùng câu điệp khúc để dạo đàn

Và như vây thì trọn bài đệm có thể nghe ra như sau:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-all.mid

In tro : Dm – C – C – Dm – Dm – C – C – Dm – Dm

ÐK : Dm – C – C – Dm – Dm – C – C – Dm – Dm

Ðường (Dm) nào dìu tôi (Dm) đi đến (C) cơn say (F)
Một (A) lần nằm mơ (A) tôi thấy (A7) tôi qua đời (Dm)
Dù (Dm) thật lệ rơi (Bb) lòng không (C) buồn mấy (F)
Giật (Dm) mình tỉnh ra (Bb) ồ nắng (A7) lên rồi (Dm)

ÐK & Kết : Dm – C – C – Dm – Dm – C – C – Dm – Dm

BÀI 9

Ðệm điệu SLOW

MƯA HỒNG (Trịnh Công Sơn)

Trong những bài trước, chúng ta đã bàn về cách đệm những bài nhịp 3 (Valse, Boston) và nhạc cộng đồng – nhịp 2, hôm nay tôi sẽ viết về một lối đệm tổng quát rất thông dụng với các bài nhạc Việt, nhất là để đệm những bài nhạc Trịnh Công Sơn, có tiết điệu Slow du dương.

Ðây là những bài nhạc thuộc nhịp có 2 hay 4 phách và chúng ta sẽ áp dụng lối đệm “nhân 3” nghĩa là sẽ đánh 3 “khảy” cho mỗi phách. Hãy trở lại với thí dụ đệm bài MƯA HỒNG như sau:

Xem lại bài trước, những hợp âm tay trái trong bài là:

C Am F G7 G7 F G7 C G7 G7
C Am F G7 C G7 C G7 C C

C Am F G7 Em Am F
Dm Dm G7 C C

C Am F G7 G7 F G7 Am Dm G7
C Am F G7 C G7 C G7 C C

Cách đệm chính cho tay mặt:

Bài này có thể đệm toàn bài theo cách căn bản “nhân 3” như sau:

1 (dùng các ngón p – i – m – a – m – i )

Hợp âm Do trưởng (C)

Ðếm 1 2 3 4 5 6

E————————0——————
B—————–1——— –1————
G———–0———————–0——
D————- ——————————
A—–3————————————-

E——————————————-

Nói chung thì với mỗi hợp âm, ta sẽ dùng ngón cái để đàn nốt bass mang tên chủ âm, rồi sau đó dùng 3 ngón i,m,a để đàn 3 dây trên

Ðể dạo đàn thì có thể đệm tay mặt theo cách trên và đàn vài hợp âm căn bản như :

1) C G7 C

hoặc

2) C Am F G7

hoặc dùng câu kết

3) C Am F G7 C G7 C G7 C

Sau đó tiếp theo phần chính của bài nhạc :

Trời ươm NẮNG (C) cho mây HỒNG (Am)
Mây qua MAU (F) em nghiêng SẦU (G7)
Còn mưa XUỐNG (G7) như hôm NÀO (F)
Em đến THĂM (G7) mây âm thầm (C)
Mang gió LÊN (G7) – (G7)

Người ngồi ÐÓ (C) trông mưa NGUỒN (Am)
Ôi yêu THƯƠNG (F) nghe đã BUỒN (G7)
Ngoài kia LÁ (C) như vẫn XANH (G7)
Ngoài sông VẮNG (C) nước dâng LÊN (G7)
Hồn muôn TRÙNG (C) – (C)

ÐIỆP KHÚC

Này em đã KHÓC (C) chiều mưa đỉnh CAO (Am) – (F)
Còn gì nữa ÐÂU (G7) sương mù đã LÂU (Em)
Em đi VỀ (Am) chiều mưa ướt áo (F)
Ðường phượng BAY (Dm) mù không lối VÀO (Dm)
Hàng cây LÁ (G7) xanh gần với NHAU (C) – (C)

Người ngồi XUỐNG (C) mây ngang ÐẦU (Am)
Mong em QUA (F) bao nhiêu CHIỀU (G7)
Vòng tay ÐÃ (G7) xanh xao nhiều (F)
Ôi tháng NĂM (G7) gót chân MÒN (Am)
Trên phiếm DU ( Dm) – (G7)

Người ngồi XUỐNG (C) xin mưa ÐẦY (Am)
Trên hai VAI (F) cơn đau DÀI (G7)
Người nằm XUỐNG (C) nghe tiếng RU (G7)
Cuộc đời ÐÓ (C) có bao LÂU (G7)
Mà hững HỜ (C) – (C)

Sau khi đã nắm vững cách đệm căn bản trên đây, muốn làm cho phần đệm phong phú hơn thì có mấy cách nhỏ sau đây:

1. Thay đổi cách đệm ở đoạn ÐIỆP KHÚC

Vẫn dùng cách “nhân 3” để có 6 “khảy” cho mỗi hợp âm, nhưng nay ta sẽ đàn 4 “khảy” đầu và không đàn 2 “khảy” 5 & 6

Dùng p – p – i – ma

Ðếm 1 2 3 4 5 6

E————————0——————
B————————1– —————-
G—————–0————————-
D———– 2——————————-
A—–3————————————-
E——————————————-

(Ghi nhớ: Hễ mỗi lần hát chữ HOA thì phải nhập với phần đệm đầu mỗi hợp âm, dùng ngón cái)

Hoặc :

Ðánh trải 4 “khảy” bằng ngón cái

Ðếm 1 2 3 4 5 6

E—–0—–0—–0——0——————
B—–1—–1—–1——1– —————-
G—–0—–0—–0——0——————
D—–2—– 2—–2——2——————
A—–3—–3—–3——3——————
E———————————————

2. Chạy BASS

Một cách thứ hai thường hay dùng để “thay đổi không khí” là lối “chạy bass”. Nói vắn tắt thì khi đệm, ta có thể thay thế “trải” cuối của một hợp âm bằng một nốt “bắt cầu” đưa đến nốt bass của hợp âm kế tiếp. Nốt bắt cầu này có thể cao hay thấp hơn tùy thuộc vào nốt bass của hợp âm trước.

Thí dụ trong bài Mưa Hồng có 3 hợp âm đi liền nhau : C Am F thì trước khi qua Am, ta đàn “khảy” 6 của hợp âm trước là nốt “chạy bass” Si (B). Sau đó trước khi qua hợp âm F , ta “chạy bass” với nốt Sol (G) .

Kết quả sẽ như sau:

Ðếm 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6

E—————–0———————0————————-1—–
B————-1——1————–1——1—————–1——1–
G—- —–0———————2————————-2————-
D——– —————————————————————-
A—–3—– ————2—0——————————————-
E————— ——————————–3—1——————–

Tương tự như vậy, nếu hai hợp âm kế nhau là Am C thì nốt “chạy bass” sẽ là Si (B) để khi đàn thì sẽ nghe các nốt bass là A – B – C như từng bước thang lên xuống đều đặn rất êm tai.

Sau này khi đàn khá hơn, bạn có thể thử “chạy bass” 2 nốt bằng cách thay thế “khảy” 5 và 6. Thí dụ từ Am qua C , thay 2 “khảy” 5 & 6 của Am bằng hai nốt A, B và khi đàn thì sẽ nghe là A — A-B-C —-

Cách đệm SLOW này có thể dùng để đệm những bài SLOW ROCK, tuy nhiên nếu muốn nghe cho đúng “mùi” Slow Rock thì phải đàn một “đơn vị” không phải gồm 6 “khảy” mà là 12 “khảy” như sau:

Ðếm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1

E———0—0—0—0———–0—0———————
B———1- –1—1—1———–1—1——————–
G———0—0—0—0—— 0———————-0——-
D————————–2—————-1 —2————
A—–3————————————————- -3–
E————————————————————

Ghi chú

Bài này thuộc nhịp 2 ( có 2 phách trong mỗi ô nhịp ) và mình dùng cách ” nhân 3 ” do đó mỗi nhịp sẽ luôn luôn có 6 “khảy”

Ở đoạn đầu thì mình đàn cả 6 khảy, tuy nhiên khi qua điệp khúc, tuy vẫn khảy 6 lần trong mỗi ô nhịp, thì chỉ đàn 4 “khảy” đầu mà thôi . Khi đếm qua khảy 5 và 6 thì không đàn ( như có dấu lặng ở 2 khảy này)

Như đã viết, sau tìm ra số phách trong mỗi ô nhịp của 1 bài nhạc , ta có thể chọn 1 trong 3 cách là : nhân 1 , nhân 2, hoặc nhân 3 để tìm ra số phách trong mỗi ô nhịp của bài nhạc này. Ta có thể đệm bài Mưa Hồng bằng cách ” nhân một ” , nghĩa là mỗi ô nhịp chỉ cần đánh trải hợp âm 2 lần ( cách này dễ đàn nhất ) . Khó hơn thì dùng “nhân 2 ” và khó hơn nữa là cách “nhân 3”. Sở dĩ bài này tôi đề nghị chọn cách “nhân 3” một phần cũng vì trong bài nhạc có nhiều nhóm 3 nốt (liên ba) cho mỗi phách.

Khi qua điệp khúc thì mình cần thay đổi cách đệm “để thay đổi không khí” . Muốn đổi qua cách “nhân 2” để đệm đoạn này cũng được, không ai cấm . Tuy nhiên nếu đệm đoạn đầu “nhân ba” rồi sang đoạn điệp khúc lại “nhân hai” thì bài nhạc sẽ chậm lại. Thông thường điệp khúc là đoạn “cao điểm”, do đó mình phải đệm sao cho dồn dập hơn . Vì vậy mà tôi đề nghị cách vẫn giữ “nhân 3 ” nhưng đánh 4 trải rồi nghỉ 2 trải . Khi đánh 4 “trải” có thể theo cách p – i – m – am -nghỉ – nghỉ , hoặc có thể dùng ngón cái khảy toàn hợp âm 4 lần rồi nghỉ – nghỉ

Khi thấy 2 hợp âm ghi liền nhau , như (C) – (C) , thì đây có nghĩa là đến cuối câu nhạc nên ca sĩ ngân dài rồi nghỉ lấy hơi để qua đoạn sau . Tại đây mình phải đệm thêm 1 ô nhịp với hợp âm thứ nhì đã ghi

Viết thêm về “chạy bass” :

Lấy thí dụ chuỗi 3 hợp âm Am – C – D ( đệm bài House of the Rising Sun) và chú ý tới những nốt đệm của 2 hợp âm Am và C.

Theo cách đệm căn bản thì :
Am sẽ đàn A – A – C – E – C – A ( dây 5-3-2-1-2-3 )

C sẽ đàn C – G – C – E – C – G (dây 5-3-2-1-2-3)

Có thể “chạy bass” bằng cách

1) Thay thế “khảy” 6 (nốt A dây 3) bằng nốt B (bấm 2, dây 5)

2) Thay thế “khảy” 5 và 6 nghĩa là đổi 2 nốt C (dây 2) và A (dây 3) ở trên, bằng A (không bấm, dây 5) và B ( bấm 2, dây 5)

Bạn có thể nghe thí dụ không chạy bass và 2 thí dụ chạy bass sau đây:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/chaybass.mid

Ðánh rải hợp âm:

Muốn đánh rải thì có nhiều cách, giản dị nhất là dùng ngón cái hoặc ngón trỏ . Ngoài ra bạn còn có thể :
a) Dùng ngón cái nắm vào ngón trỏ theo kiểu “quạt trả” .
b) Dùng miếng khảy đàn (mediator) cầm giữa ngón cái & ngón trỏ
c) Dùng 2 ngón trỏ hoặc rasguedo (kỹ thuật flamenco) : đánh trải bằng các ngón út-a-m-i từ dây 6 đến dây 1 v.v…

Tất cả các cách trên đây đều tùy thuộc vào bài nhạc mình cần đệm. Chẳng hạn như khi phải đệm cho một nhóm bạn bè hợp ca một bài nhạc hùng như “Nối Vòng Tay Lớn” thì không thể nào dùng lối “finger picking” p-ami v.v… vì tiếng đàn sẽ bị át mất. Lúc ấy bạn cần đánh rải thật mạnh bằng các cách a,b,hay c trên đây

MIDI files cho bài MƯA HỒNG

1) Trọn bài đệm

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/muahong-all.mid

INTRO : C – Am – F – G7 – G7

Trời ươm NẮNG (C) cho mây HỒNG (Am)
Mây qua MAU (F) em nghiêng SẦU (G7)
Còn mưa XUỐNG (G7) như hôm NÀO (F)
Em đến THĂM (G7) mây âm thầm (C)
Mang gió LÊN (G7) – (G7)

ÐIỆP KHÚC

2) Chạy Bass
Khi đàn lại phần A 2 ( sau khi xong điệp khúc ) bạn có thể thêm vào vài nốt “chạy bass” như sau:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/muahong-chaybass.mid

3) Câu dạo đàn khác :

Thay vì dùng câu dạo đàn căn bản C – Am – F – G7 – G7 , bạn có thể đổi thành :
C – G – Am – Em – F – G7 – C – C và nghe ra như sau:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/muahong-intro1.mid

Bạn cũng có thể dùng chuỗi hợp âm này để kết thúc bài nhạc

4) Câu dạo đàn độc tấu :

Từ chuỗi hợp âm trên, bạn có thể thêm vào vài nốt giọng chính để biến thành 1 đoạn độc tấu dùng để dạo đàn và kết thúc bài nhạc như sau:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/muahong-intro2.mid

BÀI 10

Phân Loại Các Nhịp Ðiệu

Qua một số bài tập ở phần trên, các bạn thực sự đã đàn một số nhịp điệu thông dụng, chỉ có điều là chúng ta chưa gọi tên những nhịp điệu này mà thôi. Lấy thí dụ khi đệm bài “Bên Ðời Hiu Quạnh”, thì trong một bài này mà các bạn đã biến đổi cách đệm từ Slow, qua Slow Fox, Swing v.v…

Tôi nghĩ rằng cách hay nhất là tạm thời chia cách đệm các bài nhạc ra thành 4 nhóm:

1. Gia đình SLOW : Gồm những bài nhịp chẵn (2/2, 2/4, 4/4, 6/8 …) . Tùy cách nhân 1, nhân 2 và tùy tốc độ nhanh chậm, người ta sẽ có các nhịp điệu sau đây: Slow, Slow Fox, Blues, Swing, March , Fox trot, One Step, Two Step, Swing Fox, Boogie Woogie (Jive) . Nếu dùng cách nhân 3 thỉ sẽ đưa đến nhịp Slow Rock. Chúng ta sẽ đi vào chi tiết các loại nhịp điệu này sau

2. Gia đình VALSE : Gồm những bài nhịp lẻ (3/4 v…) . Tùy đàn nhanh chậm mà ta sẽ có Boston, Valse Lente, Valse Musette. Nhân 3 thì sẽ có Serenade, dùng nhịp chỏi thì có Java v.v…

3. Gia đình các nhịp khiêu vũ thông dụng: Từ nhóm nhịp chẵn của gia đình Slow, nếu thay đổi tiết tấu, dùng nhịp chỏi thì cũng có thể đưa đến những nhịp điệu khiêu vũ này. Tuy nhiên tạm thời để dễ học, ta hãy xếp những nhịp điệu này vào 1 nhóm riêng, gồm có những điệu như : Rumba, Bolero, Tango, Habanera, Pasodoble,Rock, Twist v.v…

4. Các loại đệm khác: Phần này gồm những bài nhạc với phong cách đệm tự do (thí dụ như bài “Tình Ca” của Phạm Duy thì không thể đệm một cách đều đặn theo các cách đã phân loại như trên mà phải đệm theo lối tự do. Những bài nhạc trẻ như nhạc Ðức Huy v.v.. cũng có những cách đệm khác) Trong phần này, có thể chúng ta cũng sẽ bàn đến cách đệm nhạc “cao bồi” theo lối dân ca Mỹ. Lối đệm này mà đưa vào để đệm nhạc Việt thì e là không hợp, nhưng khi có thì giờ thì chúng ta sẽ lần lượt bàn đến cho … vui cửa vui nhà !

Trên đây đại khái là chương trình học đệm trong thời gian tới. Trong nay mai tôi sẽ đi vào chi tiết về những nhịp điệu trong gia đình SLOW.

VÕ TÁ HÂN – BIOGRAPHY